یادداشت | نماز؛ ضامن سلامت اجتماعی

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، نماز، نقش مهمی در تهذیب نفس و پرورش روانى فرد دارد. گسترش نماز در جامعه، تضمین کننده دوری از زشتی‌ها و ناپسندی‌ها است. با توجه به این ثمرات که بخشی از نتایج نماز است، هر انسان دغدغه‌مندِ تهذیب اخلاقى و تعالى روحى و معنوى را در برپایی آن به حرکت در می‌آورد.

از وظایف جامعه‌ای که در آن حکومت اسلامی برقرار شده، اقامه نماز است. در سوره حج آیه ۴۱، قرآن کریم در بیان ویژگی‌های مؤمنان واقعی می‌فرماید: «الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ ...: همان کسانى که، چون در زمین به آنان توانایى دهیم، نماز بر پا مى‏دارند.» از این رو از وظایف نظام اسلامی، برنامه ریزی برای اقامه نماز است. نهاد‌هایی همچون آموزش و پرورش که وظیفه اصلی آن، تعلیم و تربیت محصلان است در این زمینه نقش اساسی را دارا می‌باشند. رهبر معظم انقلاب بر این نکته تأکید کردند که «آموزش و پرورش می‌تواند در این عرصه از اثرگذارترین‌ها باشد. مدارس را مزین کنید به نمازخوانی نوجوانان؛ این برترین تضمین برای سلامتی آینده جامعه است» (http://www.leader.ir/fa/content/۲۲۵۲۵).

بی‌شک وقتی افراد یک جامعه، از سلامتی معنوی برخوردار باشند جامعه نیز در جهت این سلامتی قرار می‌گیرد. به طور خاص، باید دانست نوجوانان، سرمایه‌هایی آینده این جامعه‌اند و بهداشت روحی و معنوی آنان، سلامتی آینده جامعه را در پی خواهد داشت. نماز از عوامل اصلی ایجاد این ویژگی است. در آیه ۴۵ سوره عنکبوت، آمده: «أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ؛ نماز را بر پا دار، که نماز از کار زشت و ناپسند باز مى ‏دارد.» یعنی نماز به جز داشتن اثرات مثبت خود، جنبه بازدارندگی دارد. اگر کسی، در راستای اقامه امر نماز تلاش کند، این کوشش او هم امر به معروف، و هم نهی از منکر و فحشاء خواهد بود. به پا داشتن نماز، باعث سلامت روحی همه اقشار جامعه در باز داشتن انسان از فحشاء و منکرات می‌شود.

مقام معظم رهبری در پیام به پنجمین اجلاس سراسرى نماز در ۱۴/ ۶/ ۱۳۷۴ می‌نویسد: «نماز برترین چیزى است که مى‏ تواند همه افراد جامعه مسلمان را به تهذیب اخلاقى و تعالى روحى و معنوى برساند. سه خصوصیت عمده در نماز هست که نقش برتر آن را در تهذیب نفس و پرورش روانى انسان‏ ها پدید مى ‏آورد: نخست، آنکه نماز با شکلى که در اسلام براى آن معیّن گشته، یعنى حرکات و اذکار مخصوص، به ‏طور طبیعى نمازگزار را به دورى از گناه و آلودگى فرا مى ‏خواند: إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ. این فراخوانى پیوسته، توانایى آن را دارد که هر کس را از منجلاب‏ها رها سازد و عروج بخشد. دو، آنکه در او روح پرستش و خضوع در برابر حضرت بارى تعالى‏ را که محبوب حقیقى و فطرى هر انسان است، زنده مى‏ کند و غبار فراموشى از این حقیقت درخشنده را که در ژرفاى فطرت او نهاده شده است، مى ‏سترد. سوم، آنکه به جان و دل نمازگزار آن آرامش و اطمینانى را که شرط اصلى موفقیت در همه عرصه‏ هاى زندگى است، هدیه مى‏ کند و تزلزل و اضطراب را که مانع بزرگى در راه اقدام مجدّانه براى پرورش اخلاقى است، از او دور مى‏سازد» (http://www.leader.ir/fa/content/۱۱۶۱).

بر اساس نقل روایات می‌توان اثر این بازدارندگی را در کوتاه مدت و بلند مدت دید:

۱. بازدارندگی کوتاه مدت
امام صادق (ع) فرمود: «مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَعْلَمَ أَ قُبِلَتْ صَلَاتُهُ أَمْ لَمْ تُقْبَلْ فَلْیَنْظُرْ هَلْ مَنَعَتْهُ صَلَاتُهُ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْکَرِ فَبِقَدْرِ مَا مَنَعَتْهُ قُبِلَتْ مِنْهُ: هر کس دوست دارد بداند آیا نمازش قبول شده یا نه، پس باید نگاه کند آیا نمازش او را از کار زشت و ناپسند، باز داشته یا نه؛ پس به قدری که نمازش او را از گناه بازداشته، به همان اندازه نمازش قبول شده است» (طبرسی، مجمع البیان، ج‏۸، ص ۴۴۷، انتشارات ناصر خسرو، تهران، سوم، ۱۳۷۲ ش)؛ بنابراین قبولی نماز در بازدارندگی آن از کار‌های زشت، اثرگذار است و اگر نماز، انسان را از فحشاء و ناپسندی‌ها باز نداشت، باید در قبولى نماز خود شک کند.

۲. بازدارندگی بلند مدت
نماز خواندن ممکن است در بلند مدت، اثر بازدارندگی خود را نشان دهد. نقل شده که جوانی از انصار با رسول خدا (ص) نماز می‌گذارد و مرتکب فحشاء می‌شد. روزی وضعیت او را برای پیامبر اکرم(ص) بازگو کردند. ایشان فرمود: «إِنَّ صَلَاتَهُ تَنْهَاهُ یَوْماً: بالاخره روزى نمازش او را باز خواهد داشت.» چیزى نگذشت که او توبه کرد (همان). /۹۱۸/ی۷۰۴/س
مجتبی صداقت